بیماری های لثه (التهاب،ورم ،خونریزی و عفونت لثه): علت و درمان
بیماری لثه به بروز التهاب در امتداد خط لثه گفته می‌شود که می‌تواند پیشرفت کرده و به بافت استخوانی که در اطراف دندان‌ها قرار گفته و وظیفه حمایت از آنها را بر عهده دارد نیز برسد. بیماری‌های لثه شامل سه مرحله مختلف می‌باشند که از خفیف‌ترین تا شدیدترین آنها به ترتیب عبارتند از عفونت و ورم لثه (ژنژیویت)، التهاب لثه (پریودنتیت) و التهاب شدید لثه (پریودنتیت پیشرفته).
اگر دندانپزشک به شما گفته است که شما بیماری لثه دارید، لازم است بدانید که این فقط مشکل شما نیست. در حال حاضر تعداد بسیار زیادی از افراد بزرگسال به نوعی از بیماری‌های لثه دچار هستند. شدت این بیماری می‌تواند از یک التهاب ساده لثه تا بیماری‌های خطرناکی که منجر به آسیب جدی بر بافت‌های نرم و استخوان حمایت کننده از دندان‌ها می‌شود، متفاوت باشد. این بیماری در شدیدترین حالت خود باعث از دست رفتن دندان خواهد شد. اینکه روند پیشرفت بیماری لثه شما متوقف، کند و یا تشدید شود، تا حد بسیار زیادی بستگی به آن دارد که از آن به بعد نحوه بهداشت و مراقبت روزانه شما از دهان و دندان‌هایتان چگونه خواهد بود.
انواع بیماری‌های لثه
عفونت و ورم لثه
پلاک و جرم هر چقدر به مدت طولانی‌تری بر روی سطح دندان‌های شما قرار داشته باشد، ضرر بیشتری برای دهان و دندان شما خواهد داشت. باکتری‌هایی که در پلاک و جرم دندان وجود دارند، عامل بروز عفونت و ورم لثه که اصطلاحاً به آن ژنژیویت گفته می‌شود، هستند. در اثر بیماری ژنژیویت، لثه‌ها به حالت قرمز و متورم درمی‌آید و به راحتی خونریزی می‌کند. عفونت و ورم لثه، در واقع شکل خفیف بیماری‌های لثه است که معمولاً با مسواک زدن و کشیدن نخ دندان به طور مرتب و نیز جرمگیری و تمیز کردن دندان‌ها توسط دندانپزشک یا مراقب بهداشت دهان و دندان، درمان شده و علائم آن برطرف می‌شود.
التهاب لثه
در صورتی که عفونت و ورم لثه به موقع درمان نشود، می‌تواند پیشرفت کرده و به التهاب لثه یا اصطلاحاً پریودنتیت تبدیل شود. در این حالت، بافت لثه از روی سطح دندان‌ها تحلیل می‌رود و فضاهایی (به نام پاکت) در امتداد خط لثه تشکیل می‌شود که می‌تواند دچار عفونت شدید شود. سموم حاصل از باکتری‌ها همراه با موادی که سیستم دفاعی بدن در واکنش به عفونت لثه‌ها از خود تولید می‌کند، در داخل این فضاها انباشته شده و شروع به تخریب استخوان و بافت‌های همبندی که دندان‌ها را در جای خود نگه داشته‌اند می‌نماید. در صورتی که بیماری در این مرحله درمان نشود، نهایتاً استخوان، لثه‌ها و بافت‌های حمایت‌کننده از دندان‌ها تخریب خواهند شد و در نتیجه، دندان‌ها نیز لق شده و باید کشیده شوند.
چه عاملی باعث بیماری لثه می‌شود؟
دهان ما در حالت عادی پر از باکتری‌های مختلف است. این باکتری‌ها همراه با بزاق و سایر ذرات (مانند بقایای مواد غذایی) موجود در دهان به طور مداوم با هم ترکیب شده و ماده بی‌رنگ و چسبنده‌ای به نام پلاک را بر روی سطح دندان‌ها تشکیل می‌دهند. این پلاک‌ها با مسواک زدن و کشیدن نخ دندان تمیز می‌شوند. اما پلاک‌هایی که تمیز نشود می‌تواند به مرور زمان سخت‌تر شده و به جرم دندان تبدیل شود که در این صورت با مسواک زدن هم برطرف نخواهد شد. در این مرحله، جرم دندان را فقط می‌توان از طریق تمیز کردن حرفه‌ای دندان‌ها توسط یک دندانپزشک یا مراقب بهداشت دهان و دندان برطرف نمود.
عوامل خطرزا
از عوامل خطرزا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سیگار کشیدن: سیگار یکی از مهم‌ترین عوامل خطرزا و مؤثر در بروز بیماری‌های لثه است. علاوه بر آن، سیگار می‌تواند امکان درمان موفق و بازگشت سلامتی لثه‌های بیمار را نیز کاهش دهد.
- تغییرات هورمونی در دختران و زنان: این تغییرات می‌تواند باعث افزایش حساسیت لثه‌ها و ایجاد شرایط مساعدتری برای بروز بیماری‌های لثه شود.
- دیابت: افراد مبتلاء به دیابت بیشتر در معرض خطر بروز انواع عفونت و از جمله بیماری‌های لثه هستند.
- سایر بیماری‌ها یا روش‌های درمان آنها: بیماری‌هایی مانند ایدز و درمان‌های انجام شده برای آن و نیز درمان‌های مورد استفاده برای سرطان هم بر سلامت لثه‌ها تأثیر منفی دارند.
- داروها: صدها داروی مختلف اعم از تجویز شده توسط پزشک و یا عرضه شده بدون نسخه وجود دارد که می‌تواند میزان تولید بزاق که یک خاصیت محافظت‌کنندگی از دهان و دندان‌ها را دارد، کاهش بدهد. در صورتی که بزاق به مقدار کافی تولید نشود، دهان شما نسبت به عفونت‌های مختلف از جمله نسبت به بیماری‌های لثه آسیب‌پذیرتر خواهد شد. بعضی از داروها هم می‌توانند باعث رشد غیر طبیعی و بیش از حد بافت لثه شوند.
- حساسیت ژنتیکی: بعضی افراد به صورت ژنتیکی در برابر بیماری‌های شدید لثه حساسیت بیشتری نسبت به افراد دیگر دارند.
- سن: نشانه‌ها و علائم بیماری‌های لثه معمولاً قبل از سنین 30 یا 40 سالگی بروز پیدا نمی‌کند.
- جنسیت: احتمال بروز بیماری‌های لثه در مردان بیشتر از زنان است.
علائم
از علائم بیماری‌های لثه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بوی بد مداوم دهان که به زودی برطرف نمی‌شود.
- قرمز یا متورم شدن لثه‌ها
- حساسیت زیاد و خونریزی از لثه‌ها
- احساس درد در هنگام جویدن غذا
- لق شدن دندان‌ها
- حساس شدن دندان‌ها
- تحلیل رفتن لثه‌ها از روی دندان و بلند به نظر رسیدن طول دندان‌ها
تشخیص
دندانپزشک به منظور تشخیص بیماری‌های لثه:
- یک عکس اشعه ایکس از دهان می‌گیرد تا آسیب‌های احتمالی که به استخوان‌ها وارد شده است را تشخیص بدهد.
- شما را به یک متخصص بیماری‌های لثه ارجاع می‌دهد. متخصصین بیماری‌های لثه، دندانپزشکانی هستند که در تشخیص و درمان بیماری‌های لثه تخصص دارند و روش‌های درمانی خاصی را به شما ارائه می‌کنند که احتمالاً دندانپزشک عمومی شما قادر به ارائه آنها نمی‌باشد.
درمان
هدف اصلی از درمان بیماری‌های لثه و درمان آبسه دندان ، کنترل عفونت می‌باشد. تعداد و نوع روش‌های درمانی که برای این منظور به کار گرفته می‌شود، به شدت پیشرفت بیماری لثه بستگی خواهد داشت.
درمان دارویی
مهم‌ترین داروهایی که ممکن است در کنار روش‌های درمانی دیگری از قبیل جرمگیری دندان‌ها برای بمیار تجویز شود، عبارتند از:
- دهان‌شویه‌های آنتی‌میکروبیال: این نوع از دهان‌شویه‌ها که حتماً باید توسط دندانپزشک تجویز شود، حاوی یک ماده ضد میکروبی به نام کلورکسیدین است. این دارو به منظور مبارزه با باکتری‌ها در مدت درمان عفونت و ورم لثه و نیز بعد از جراحی لثه استفاده می‌شود.
- چیپ ضد عفونی کننده: این وسیله برای کنترل باکتری‌ها و کاهش اندازه پاکت‌های لثه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد. این چیپ‌ها بعد از جرمگیری ریشه دندان در داخل پاکت های لثه‌ای قرار داده می‌شوند و داروی ضد عفونی کننده موجود در آنها به مرور زمان آزاد می‌شود.
- ژل آنتی‌بیوتیک: به منظور کنترل باکتری‌ها و کاهش اندازه پاکت‌های پریودنتال استفاده می‌شود.
- میکروسفرهای آنتی‌بیوتیک: نیز جهت کنترل باکتری‌ها و کاهش اندازه پاکت‌های پریودنتال استفاده می‌شوند.
- بازدارنده آنزیم‌ها: این داروها با هدف بازدارندگی از واکنش‌های آنزیمی بدن مورد استفاده قرار می‌گیرند. بعضی از آنزیم‌ها در صورتی که کنترل نشوند می‌توانند بافت لثه را تخریب کنند.
- آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی: این نوع دارو در کوتاه‌مدت جهت درمان عفونت‌های حاد لثه یا عفونت‌هایی که به مدت طولانی در یک نقطه متمرکز باشد، استفاده می‌شود.
تمیز کردن عمیق (جرمگیری) دندان‌ها
در جریان تمیز کردن عمیق دندان‌ها که در اصطلاح جرمگیری و تمیز کردن ریشه نامیده می‌شود، دندانپزشک، متخصص بیماری‌های لثه و یا مراقب بهداشت دهان و دندان، پلاک و جرم موجود بر روی سطح دندان‌ها را تمیز می‌کند. جرمگیری به معنی تراشیدن و حذف لکه‌های جرم از بالا و پایین خط لثه است. در جریان جرمگیری ریشه، لکه‌های زبر موجود بر روی سطح دندان‌ها که جرم و پلاک می‌تواند بر روی آنها تجمع کند، برطرف می‌شوند و به این ترتیب، باکتری‌های عامل بیماری‌های لثه نیز حذف خواهند شد. در بعضی موارد، ممکن است از لیزر برای از بین بردن پلاک و جرم دندان استفاده شود. در این روش، خونریزی کمتری در حین جرمگیری از دندان‌ها اتفاق می‌افتد و بیمار در مقایسه با روش‌های قدیمی و مرسوم جرمگیری دندان، درد و ناراحتی کمتری را تحمل خواهد کرد.
درمان‌های جراحی
- جراحی فلپ
این جراحی در صورتی نیاز می‌شود که بعد از جرمگیری عمیق دندان‌ها و استفاده از داروهای تجویز شده، التهاب لثه‌ها همچنان برطرف نشود و پاکت‌های عمیق لثه‌ای هنوز وجود داشته باشد. دندانپزشک یا متخصص بیماری‌های لثه از جراحی فلپ به منظور حذف رسوبات جرم در پاکت‌های عمیق و کاهش اندازه پاکت‌ای لثه‌ای استفاده می‌کند و به این ترتیب، مراقبت و تمیز نگه داشتن ناحیه آسیب‌دیده لثه هم برای خود بیمار و هم برای دندانپزشک و مراقب بهداشت، راحت‌تر خواهد بود. جراحی فلپ یک عمل کاملاً رایج در دندانپزشکی است که شامل کنار زدن بافت لثه از روی دندان و حذف جرم‌های سخت دندانی در زیر بافت لثه می‌باشد. در مرحله بعد، بافت لثه به جای اول خود برگردانده و بخیه زده می‌شود تا دوباره به حالت دنج و محکم، اطراف دندان را بپوشاند.
- پیوند استخوان و بافت
دندانپزشک یا متخصص بیماری‌های لثه ممکن است عمل‌های دیگری علاوه بر جراحی فلپ را نیز برای کمک به بازسازی بافت‌های استخوان و لثه که در اثر التهاب شدید از بین رفته‌اند، به شما توصیه کند. جراحی پیوند استخوان یکی از این عمل‌هاست که طی آن، یک قطعه استخوان طبیعی یا پروتزی در جای استخوان آسیب‌دیده گذاشته می‌شود تا از این طریق به رشد استخوان حمایت کننده از دندان کمک شود. یکی از تکنیک‌هایی که برای جراحی پیوند استخوان استفاده می‌شود، تکنیک بازسازی هدایت‌شده بافت نام دارد. در این روش، یک قطعه کوچک توری شکل در فاصله بین استخوان و بافت لثه قرار داده می‌شود تا از رشد و گسترش بافت لثه به درون ناحیه‌ای که باید توسط بافت استخوان پر شود، جلوگیری کند. به این ترتیب، استخوان و بافت همبند مرتبط با آن می‌توانند به شکل عادی در جای خود رشد کنند.
برای درمان بیماری های لثه روش های بازسازی بافت هدایت‌شده و پروتئین‌های محرک بافت نیز وجود دارد.
چگونه می‌توانم دندان‌ها و لثه‌های خود را سالم نگه دارم؟
- روزی دو بار دندان‌های خود را (با خمیر دندان حاوی فلوراید) مسواک بزنید.
- هر روز نخ دندان بکشید تا پلاک‌ها از فاصله بین دندان‌های شما تمیز شود. همچنین می‌توانید از وسایلی مانند مسواک‌های مخصوص یا خلال دندان‌های چوبی و پلاستیکی که توسط یک متخصص دندانپزشکی به شما توصیه شده است، استفاده کنید.
- برای معاینه و تمیز کردن حرفه‌ای دندان‌هایتان، در فواصل زمانی منظم به دندانپزشک مراجعه کنید.
- سیگار نکشید.
آیا بیماری‌های لثه می‌تواند باعث ایجاد بیماری‌هایی در خارج از دهان بشود؟
محققان در بعضی از مطالعات خود مشاهده کرده‌اند که احتمال بروز بیماری‌های قلبی و یا مشکل در کنترل قند خون در افرادی که به بیماری‌های لثه مبتلا هستند (در مقایسه با افرادی که بیماری لثه ندارند) بیشتر است. تحقیقات دیگری نیز نشان داده است که احتمال زایمان زودرس و به دنیا آوردن کودکان کم‌وزن و نارس در زنان مبتلا به بیماری‌های لثه بیشتر است. با این حال تا کنون شواهدی قطعی مبنی بر اینکه بیماری‌های لثه علت اصلی ایجاد کننده این بیماری‌ها باشد، به دست نیامده است.
